[RECENZJA] "Świat Ruty" – Iwona Żytkowiak

Kategoria: literatura współczesna

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka Rok wydania: 2016 ISBN 978-83-8069-464-4 Liczba stron: 296 Moja ocena: 8/10

„Świat nie wybacza inności”.

Świat Ruty Iwony Żytkowiak, to książka niełatwa, dalece odbiegająca od tradycyjnych powieści obyczajowych, to bardzo szczególna proza o niecodziennym klimacie, który łączy ze sobą czasy współczesne z dotkliwą przeszłością. To także jedna z tych publikacji, która rodzi mnóstwo różnorodnych emocji — niepokoi, smuci, chwilami doskwiera i mocno zapada w pamięć. Ukazuje inność, budzącą tak wiele niesłusznych doznań, osądów, czy też nieuzasadnionego strachu. Ogromnie cenię sobie tego typu literaturę, bardzo nieoczywistą, emanującą magią słów, szalenie prawdziwą, a jednak chwilami psychodeliczną, metafizyczną, nacechowaną niebanalną treścią.

„Moich braci nie kołysał las, nie śpiewał im ptak. Nie szeptały im matczyne usta, nie tknęły ich szorstkie dłonie mojego ojca. Użyźnili ziemię, na której kołyszą się chybotliwe brzozy. W ich koronach remizy uwiły sobie gniazda. Cienkimi dziobami jak wrzecionem wysupłały misterne koszyczki”. (str. 7)

Iwona Żytkowiak (ur. 1963) — absolwentka polonistyki i studiów filozoficzno-etnicznych na Uniwersytecie Szczecińskim. Członek Związku Literatów Polskich. Od urodzenia mieszka i pracuje w Barlinku. Czas dzieli w miarę na równe części – rodzinę, pracę i pasję (kolejność nie jest przypadkowa). Matka czterech synów. W wolnych chwilach uwielbia długie spacery po Bieszczadach i grę na pianinie z najmłodszym synem. Autorka powieści Tonia (2011 i 2016), Spotkania przy lustrze (2012), Kobiety z sąsiedztwa (2013), Tam, gdzie twój dom (2014) i Dokąd teraz (2015) oraz tomu wierszy Żywot jętki (2016).

Dla Ireny miał być to kolejny, monotonny dzień, jednak podczas jazdy samochodem, z zamyślenia wyrywa ją stłumiony odgłos uderzenia, który jest wynikiem potrącenia nieznanej kobiety. Ranna dziewczyna zostaje przewieziona do szpitala, natomiast Irenę przesłuchuje funkcjonariusz policji. Targana wyrzutami sumienia, a także strachem, postanawia pojechać do szpitala, gdzie poznaje Rutę oraz jej rodziców. Dziewczyna ku zaskoczeniu lekarzy nie odzyskuje przytomności, ciągle tkwi we własnym, niezrozumiałym świcie, prowadząc wewnętrzną walkę. Natomiast Irena będzie musiała zmierzyć się nie tylko z licznymi oskarżeniami, pozna również historię ludzi, którzy wydają się żyć w zupełnie innym świecie, może dzięki temu wreszcie odkryje własną tożsamość?

„Noszę w sobie pamięć pierwotną. Moje życie dryfuje w kosmosie, czasem przystaje jak zepsuty zegar. A sny moje mają schowki i zakamarki, w których pochowane są zdarzenia. Widzę lęki i fobie. Rosną i rosną, a potem moszczą się wygodnie, rozpasają się we mnie. I wówczas brakuje mi oddechu i krew zastyga w żyłach, i trwam między ziemią a niebem…”. (str. 8)

Akcja powieści rozgrywa się w Barlinku, północno-zachodniej części Polski, ukazując losy bohaterów na przestrzeni lat. Oprócz samej fabuły urzekła mnie konstrukcja powieści, która składa się z wielu elementów. Zawiera wewnętrzny, bardzo osobliwy, niepokojący monolog Ruty, która w tej historii jest postacią niezwykle enigmatyczną, wyalienowaną, żyjącą w imaginowanym, zamkniętym świecie, a także opowieść Ireny, która pomału obnaża swoją osobowość, ukazując kobietę w dojrzałym wieku, żyjącą w złudnie poukładanym świecie, kobietę wycofaną, która zbagatelizowała własne pragnienia. Ponadto akcja rozgrywa się na dwóch płaszczyznach czasowych, mamy możliwość obserwowania czasów współczesnych, które odzwierciedlają skutki wydarzeń z odległych lat, kiedy szalała wojna, odciskając nazistowskie piętno na losach bohaterów. Okres II wojny światowej pozwala przenieść się czytelnikowi w zupełnie inny wymiar, który przypomina baśniową opowieść, chwilami magiczną, jednak niepozbawioną tragizmu związanego z okupacją, która wyzwalała w ludziach najgorsze instynkty. Autorka z wielkim wyczuciem miesza fikcję literacką z ważnymi faktami historycznymi, nie wprowadzając w umysł czytelnika chaosu. Styl pisarki jest według mnie urzekający, chwilami czułam się, jakbym była zaczarowana słowami, które układały się w niebanalną treść, nie zawsze oczywistą, tym samym skłaniającą do wielu refleksji, słowem niezapomnianą.

„Od dawna chciałam odlecieć. Oddzielić się od siebie, jak oddziela się ziarno od plew, żółtko od białka, jak czyni się pojedynczym coś, co przypadkiem zrośnięte jest ze sobą. Od dawna chciałam uciec od swojego ciała. Stało się dla mnie jak niedopasowany kostium. Usycham w nim”. (str. 19)

Świat Ruty Iwony Żytkowiak to szalenie nostalgiczna, niebanalna, emanująca swoistą magią powieść, która zwraca uwagę na istotne elementy życia codziennego. Przypomina też o bolesnej przeszłości, która nieustannie mocno wpływa na współczesne relacje, w których Polacy, Żydzi i Niemcy nadal prowadzą wewnętrzną walkę, odbierającą im poczucie spokoju, pewności i pełnej suwerenności.

„Wojna jest po to, by prochy uszlachetniły ziemię, by ta zachowała wieczną pamięć. Jeden ginie, by inny mógł żyć. Dusza świata syci się wojnami, a ziemia żyźni się ich ofiarami”. (str. 203)

Po lekturze Świata Ruty pozostał pewien niedosyt, toteż nabrałam ogromnego apetytu, aby poznać wcześniejsze publikacje Iwony Żytkowiak, czuję, że zostanę jej ogromną fanką, bo jeśli pozostałe książki pisane są w podobny, niekonwencjonalny sposób, to kolejny raz odnajdę wśród polskich twórców autorkę, która swoją prozą idealnie wpisuje się w mój czytelniczy gust. Zachęcam do lektury – naprawdę warto poznać tę książkę! 

Za udostępnienie egzemplarza do recenzji

serdecznie dziękuję Wydawnictwu: