[RECENZJA] "Czarna wołga" - Maciej Żurawski

Kategoria: kryminał

Wydawnictwo: Oficynka
Rok wydania: 2016
ISBN 978-83-64307-81-2
Liczba stron: 182

Moja ocena: 7/10

"Czarna wołga pozostała w naszej pamięci...". 

Tym, którzy jeszcze pamiętają czasy PRL-u, pewnie kojarzą się one z trudną sytuacją ekonomiczną — brakiem towarów na półkach, ogromnymi kolejkami, w których stano od północy — z Baltoną i Peweksem, z samochodami marki trabant, wołga, syrena, fiat czy polonez, z pralką typu Frania i TV marki Neptun, z Donaldami, oranżadą, wyrobami czekoladopodobnymi, czy wodą z saturatora, z serialami Alternatywy 4 i Czterdziestolatek, ale także z ograniczeniem praw obywatelskich i stanem wojennym — słowem, z szarą, socjalistyczną rzeczywistością. Jednak doskonale pamiętam, że mimo tej przeciętności, uczuciu niedosytu i swoistej trwogi, tamtejsze społeczeństwo było radośniejsze, darzyło się życzliwością i sympatią, było skore do wszelkiej pomocy — kto w dzisiejszych czasach podąża do sąsiada pożyczyć szklankę cukru, czy odrobinę soli? Dziś jesteśmy bardziej anonimowi, skryci, zabiegani i niedostępni.

Maciej Żurawski — dziennikarz telewizyjny, dokumentalista, reżyser i wokalista podjął trud, aby fabułę Czarnej wołgi osadzić w trudnych i smutnych czasach Polski Ludowej, państwa totalitarnego, w którym władza odgrywała szczególną rolę, budziła wyłącznie respekt i strach. Chyba nikt żyjący w ówczesnych czasach nie posiada pozytywnych skojarzeń z tamtejszą Milicją Obywatelską, rodzącą w obywatelach wyłącznie trwogę i gniew.

Akcja Czarnej wołgi rozgrywa się we Wrocławiu w 1983 roku, kiedy to nad miastem rozpościera się złowroga atmosfera, jej powodem jest seria sadystycznych, okrutnych zabójstw. Ofiarami padają wyłącznie mężczyźni — ich okaleczone zwłoki każdorazowo odnajdywane są w windach. Do śledztwa przydzielony zostaje Kapitan Kazimierz Zgrobel, znużony, przygnębiony milicjant, którego życie prywatne trawi konflikt i brak porozumienia z żoną. Kapitan popada w coraz większą frustrację, odnajduje pocieszenie w używkach i kobietach lekkich obyczajów, tym samym żmudne śledztwo przenosi do okolicznych knajp, gdzie alkohol leje się strumieniami, a rozpusta sięga granicy ludzkiej moralności. Jednak pojawiają się kolejne, bestialsko potraktowane ofiary — Kazimierz Zgrobel podąża tropem zabójcy, który wydaje się tkwić w umyśle śledczego, zupełnie pogrążając jego skomplikowaną codzienność. Kim jest sadystyczny zabójca, czy podejrzenia kapitana znajdą potwierdzenie w rzeczywistości, czy wskazówki tkwią w jego pamiętniku i do czego zdolny jest Zgrobelny, aby unieszkodliwić seryjnego zabójcę? Tego zdradzić Wam nie mogę, pozostaje mi jedynie polecić Waszej uwadze niepokojącą opowieść, która wprowadzi Was w ponury, brutalny i wyuzdany świat bohaterów Czarnej wołgi, tym samym ukazując niepokojące realia komunistycznego Wrocławia początku lat 80.

„[…] szedł przez zaśnieżony Plac Solny, gdzie zmarznięte kwiaciarki chuchały na zmrożone kwiaty. Rozglądał się i chłonął wieczorne miasto, a potem usiadł w zadymionej, zaszczanej i zarzyganej restauracji. […] Kazał podać pół litra wódki i dwie oranżady”. (str. 76)

Maciej Żurawski napisał nietypową, przytłaczającą, chwilami zaskakującą opowieść, w której doskonale oddał posępną atmosferę ówczesnego systemu, jak również specyfikę pracy tamtejszego wymiaru sprawiedliwości. Bez wątpienia są to szokujące i brutalne realia, ukazane bardzo soczystym, odważnym językiem — u niejednego czytelnika wywołają grymas odrazy. Według mnie Czarna wołga nie nosi znamion klasycznego kryminału, gdyż nie znalazłam w niej zawrotnej, brawurowej akcji oraz standardowego śledztwa. Odnoszę wrażenie, że fabuła toczy się bez większego pośpiechu, bohater kroczy tropem mordercy, jednocześnie pogrążając się we własnych słabościach, myślach, odczuciach i niełatwej przeszłości, którą nieustannie przywołuje za pomocą osobliwego pamiętnika, przytaczając szczegóły z odległych czasów. 

Czarna wołga Macieja Żurawskiego to interesujący, niebanalny debiut literacki, któremu warto poświęcić odrobinę wolnego czasu bowiem lektura tej niedużych rozmiarów książki, zajmie jedno popołudnie. To też swoiste studium psychologiczne głównego bohatera, podążającego śladem zabójcy, równolegle odkrywającego tajemnice skrywane przez wiele lat — subiektywne lęki, niepowodzenia, które odbiły bolesne piętno na jego życiu prywatnym. Dla tych, którzy pamiętają ówczesne czasy, powieść będzie stanowiła sentymentalną podróż do minionych, trochę zapomnianych lat, dla młodszego pokolenia będzie ciekawą lekcją, ukazującą skomplikowane, bardzo posępne realia Polski z początku lat 80. Autor stworzył doskonały klimat, znakomicie nakreślił zdumiewającą, chwilami okrutną, rozpustną, ale i dosyć osobliwą historię, która wywołuje niesmak, niepokój, wprowadzając czytelnika w ponury nastrój. Czuję się zaintrygowana twórczością Macieja Żurawskiego, dlatego czekam na kolejne odsłony. Mam nadzieję, że tym razem będzie to bardziej obszerna, rozbudowana forma, w której twórca w pełni rozwinie skrzydła, ukazując drzemiący w nim potencjał. Zachęcam do lektury!

Za udostępnienie egzemplarza do recenzji serdecznie dziękuję Wydawnictwu: