[RECENZJA] "Księga Diny" – Herbjørg Wassmo

„Jam jest Dina. Która budzi się od krzyków. Uwięzły w mojej głowie. Czasami pożerają moje ciało”.

Lektura Księgi Diny była dla mnie niezwykłym doświadczeniem bowiem autorka stworzyła dzieło, które w moim odczuciu mocno odbiega od sztampowych opowieści, wywołując u odbiorcy mnóstwo niejednolitych emocji, nieustannie skłaniając do refleksji. Wszystko za sprawą szalenie enigmatycznej, niepokornej i trudnej do wyraźnego zdefiniowania bohaterki, która wciąga czytelnika w osobliwy, wyjątkowo surowy klimat XIX wiecznej Norwegii, gdzie losy bohaterów zmieniają się w bardzo nieoczekiwany sposób.

Herbjørg Wassmo — wybitna norweska pisarka urodzona w 1942 roku. Zadebiutowała w 1976 roku zbiorem wierszy Skrzydlaty zespół, zasłynęła jednak jako powieściopisarka. Jest autorką wielu znakomitych powieści, w tym dwóch trylogii poświęconym dwóm bohaterkom: Torze i Dinie. Wielokrotnie nagradzana, między innymi otrzymała prestiżową Nagrodę Literacką Rady Nordyckiej, Nagrodę Krytyków, Nagrodę Księgarzy oraz nagrodę im. Amalie Skram. 

O czym jest Księga Diny?, chciałoby się pominąć opis tej oryginalnej historii i natychmiast odesłać Was do lektury, jednakowoż mam świadomość, że to jedna z tych książek, która może skraść Wasze serca, jak moje, a może też wywołać odwrotny skutek, rodząc pewien niedosyt, czy rozczarowanie. Jest to bowiem opowieść o kobiecie, która budzi sprzeczne emocje i którą trudno zrozumieć i jednoznacznie określić. Chociaż jej zachowanie uzasadniają trudne doświadczenia i gdy autorka kreśli jej sylwetkę z dzieciństwa, czytelnikowi pęka serce z żalu to, jednak kiedy ukazuje ją, jako świadomą kobietę, chwilami jej bezduszność i upór bywają irytujące i niezrozumiałe.

„Ten, kto potrafi zagrać wszystkie nuty, niekoniecznie umie poruszyć ludzkie serca. Muzyka ma duszę, tak samo jak ludzie. Dusza też musi zabrzmieć…” (str. 48).

Autorka na kartach skrupulatnie kreuje portret Diny, malując przed oczami odbiorcy kobietę silną, niezależną, stanowczą, upartą i utalentowaną jednocześnie mocno skrzywdzoną, u której trauma z dzieciństwa dokonała swoistego spustoszenia jej duszy, osobliwego zdziczenia umysłu. Dina żyje zawieszona między dwoma światami, tym realnym, w którym zmaga się z kolejami losu i tym, w którym królestwo umarłych przybiera rzeczywistą postać.

„Nikt nie jest nieszczęśliwy dlatego, że musiał umrzeć. To żywi są nieszczęśliwi”. (str. 227)

Dina utrzymuje stały kontakt z duchem swojej tragicznie zmarłej matki, która nieustannie wywiera mocny wpływ na jej życie, powołując kolejne osoby z grona Diny do życia pozagrobowego. Nawiedzana przez duchy nieboszczyków bez lęku żyje obok nich. Pragnie miłości i akceptacji, której nie zaznała w okresie dzieciństwa, sama jednak nie potrafi kochać racjonalnie bowiem nieprzerwanie, jest więźniem własnej, bardzo przykrej i tragicznej w skutkach przeszłości. Staje się kobietą budzącą niecodzienne lęki, żyjącą według indywidualnych zasad, której trudno się przeciwstawić, wykorzystuje ludzi dla zaspokojenia własnych potrzeb. Dina to bohaterka, którą jednocześnie się kocha i nienawidzi, która wzbudza litość i żal, a także brak zrozumienia i niechęć. To jedna z bardziej nieoczywistych postaci literackich, o jakich kiedykolwiek czytałam. 

Ciągle nie potrafię określić, jaka naprawdę jest Dina, dobra, czy zła, i czy ją lubię, czy raczej czuję do niej niechęć? Chwilami jej współczułam, po czym przestawałam ją rozumieć, niektóre jej decyzje wydawały się zupełnie nie do przyjęcia, a jednak bywały chwile, w których wzbudzała mój podziw. Dina w dorosłym życiu ma syna, jednak sama nienauczona miłości, nie potrafi jej okazać jedynemu dziecku, takie zachowanie rodzi wiele dwuznacznych myśli. Jednak to Dina i jej nieokreślony wewnętrzny świat skradł moje serce, sprawiając, że nieustannie rozmyślam o tej niezwykłej, szalenie dziwnej, osobliwej historii, ciągle nie wiedząc, co czuję do głównej bohaterki. 

Oczarował mnie także kunsztowny styl pisarki, powieść napisana jest pięknym językiem, budzącym zachwyt. Każdy rozdział poprzedzają cytaty z Biblii, które bywają tak trudne do zinterpretowania, jak sama postać Diny. Jednak można je spokojnie pomijać bowiem w pewnym momencie, mogą wywoływać w głowie czytelnika swoisty chaos i zmęczenie.

„Jam jest Dina. Żywi także kogoś potrzebują. Jak zwierzęta. Potrzebują kogoś, kto ich pogłaszcze po boku, kto do nich przemówi”.

Księga Diny to niekonwencjonalna, trudna i zaskakująca powieść, którą polecam miłośnikom literatury skandynawskiej, w której zimny, chwilami mroczny klimat jest stałym elementem wszystkich wydarzeń, w których bohaterowie budzą niepokój, w których namiętność przybiera niespotykaną, dziką postać i w których walory estetyczne, wysublimowany język są wartością kluczową. Herbjørg Wassmo potrafi czarować słowami, to jedna z tych powieści, która najlepiej smakuje, kiedy czyta się ją powoli, chłonąc każde słowo. Ta książka na długo pozostanie w mojej pamięci! Zdecydujcie sami, czy macie odwagę poznać historię Diny?

„Dina […]. Istniała po to, aby posiadać i nie być w niczyim posiadaniu”. (str. 126).

Dodam, iż Księga Diny stanowi wstęp do Trylogii Diny, kolejny tom do Syn szczęścia, który aktualnie czytam, oraz ostania część cyklu Dziedzictwo Karny, które ukaże się w drugim półroczu bieżącego roku. 

Pierwszy tom został zekranizowany w 2002 roku, miałam przyjemność obejrzeć także film. Mając na uwadze, że został nakręcony już piętnaście lat temu, mimo wszystko pozostawił we mnie pewien niedosyt bowiem niektóre wątki, zostały przedstawione nieco inaczej, pominięto także wybrane postaci, niektórym umniejszono rolę, czy znaczenie. Reasumując, stwierdzam, że książka jest znacznie lepsza od filmu, daje większą możliwość wtargnięcia w skomplikowaną psychikę głównej bohaterki, tym samym powieść wywołuje głębsze emocje. Jednak obrazy z filmu, bardzo mocno oddawały moje wyobrażenia z lektury, zarówno postać Diny, jak i sceneria były dosyć spójnie z tym, co podpowiedziała mi moja wyobraźnia. 

__________________________________________________________________________________
Kategoria: literatura współczesna 
Wydawnictwo: Smak Słowa 

Seria: Arcydzieła Literatury Norweskiej 

Cykl: Trylogia Diny 
Tłumaczenie: Ewa Partyga 
Rok wydania: 2015

ISBN 978-83-62122-66-0

Liczba stron: 580

Moja ocena: 8,5/10