[RECENZJA] "Jancio Wodnik i inne nowele" – Jan Jakub Kolski

Kategoria: literatura piękna

Wydawnictwo: Latarnia
Rok wydania: 2016
ISBN 978-83-65387-01-1
Liczba stron: 336

Moja ocena: 9/10

Jańcio Wodnik i inne nowele Jana Jakuba Kolskiego stanowi zbiór sześciu opowiadań w większości znanych z ekranizacji. Jestem ogromną zwolenniczką dzieł tego twórcy, jednak dotychczas obcowałam wyłącznie z filmem. Po raz pierwszy miałam przyjemność poznać słowo pisane Jana Jakuba Kolskiego i odważnie mogę przyznać, że absolutnie nie odbiega ono od ekranizacji. Wywołuje ogromny niepokój, swoistą nostalgię, zachwyca, czaruje, a przede wszystkim zaskakuje sposobem ukazania zawiłości ludzkiego umysłu, wprawiając w bardzo osobliwy, nietuzinkowy nastrój.


Jan Jakub Kolski — ur. w 1956 roku — polski reżyser, scenarzysta, operator i producent. Autor filmów dokumentalnych, fabularnych, sztuk teatralnych, książek i piosenek. Absolwent i wykładowca w PWSFTViT. Jako reżyser lub operator zrealizował ponad 20 filmów krótkometrażowych. Jest autorem reportaży podróżniczych z wypraw do delty Mekongu, zaginionego miasta Inków i wysp Polinezji organizowanych przez Jacka Pałkiewicza – Zobaczyć jak najwięcej, Gdzie jesteś Paititi?, Między rajem a ziemią. Debiutem pełnometrażowym Kolskiego był Pogrzeb kartofla nakręcony w Popielawach w 1990 roku. Wielokrotnie nagradzany na festiwalach w Polsce i na świecie. Był laureatem jednej z pierwszych edycji Paszportów Polityki. Od 2000 roku członek Europejskiej Akademii Filmowej.

Dzieła zawarte w niniejszym zbiorze idealnie obrazują tendencje realizmu magicznego, autor wprowadza odbiorcę w fascynujący, chwilami nierealny klimat, pobudza jego wyobraźnię, zaskakuje, pomału odkrywając niezwykły świat magii. Jednakowoż doskonale odzwierciedla ludzkie ułomności, paradoksalnie w szalenie prawdziwy i nieprzemijający sposób. Śmiało mogę napisać, że ta książka może stać się dziełem ponadczasowym bowiem twórczość Jana Jakuba Kolskiego doskonale, odzwierciedla od wieków niezmienne bezdroża ludzkiego umysłu.

Czytając niniejszy zbiór opowiadań, zakosztowałam niespotykanej harmonii między utworem literackim a ekranizacją. Nieustannie przed moimi oczami malowały się obrazy, które wcześniej widziałam, oglądając filmy tego twórcy. To naprawdę niezwykłe doświadczenie bowiem zazwyczaj, sztuka filmowa mocno odbiega od dzieła prozatorskiego, w tym wypadku występuje nieprawdopodobna spójność. Wobec tego, jeśli jest się zwolennikiem słowa pisanego, ekranizacja z pewnością nie zniszczy obrazu zapamiętanego z książki i odwrotnie. Zachowanie tej integralności bezsprzecznie jest ogromnym atutem, który świadczy nie tylko o wybitności autora, ale i konsekwencji w zachowaniu pierwotnej wizji. Bo i po co zmieniać coś, co doskonale oddaje istotę ludzkiego istnienia?

Wartością wspólną jest surowa polska wieś, w której bohaterowie zmagają się z problemami egzystencjalnymi — często bardzo nieudolnie — walczą o swoją niezależność. Jan Jakub Kolski ukazuje wyalienowane społeczeństwo, rządzące się indywidualnymi regułami, wygłaszające własne poglądy, wymierzające surowe, ale często niesłuszne kary. Te opowiadania doskonale odzwierciedlają klimat panujący w dawnych, zaściankowych osadach, gdzie prym wiodły wszelkie przesądy, gdzie cud stanowił o wartości danego miejsca, gdzie zemsta stawała się wyrocznią, od której nie było żadnych odstępstw, gdzie ludzka zachłanność i nienawiść, przekraczały wszelkie granice moralności. Kolski w bardzo trafny sposób ukazuje łatwość manipulowania bogobojną, zastraszoną , ograniczoną społecznością, która będąc pod wpływem przebiegłych, silniejszych jednostek potrafi w wyjątkowo bezwzględny i nieludzki sposób prześladować bliźniego. Twórca w znakomity sposób kreuje także bohaterów, którzy walczą o swoją tożsamość, integralność, i chociaż w tych opowiadaniach dostrzegam mało przejawów dobra i ludzkiej życzliwości, to jednak autor nie zapomina o szlachetności, którą potrafi ukazać w wyjątkowy, szalenie ujmujący sposób. Za każdym razem kiedy stykam się z twórczością Jana Jakuba Kolskiego, mam wrażenie, że czas się zatrzymuje, a ja odbywam podróż do magicznego, pełnego barw i różnorodnych doznań świata, z którego wyłania się wiele nadprzyrodzonych zjawisk, ale i niezwykle realny obraz, perfekcyjnie oddający otaczającą nas rzeczywistość. 

„- Ja nie jestem Żydem. Gdybym nim był, poznalibyście mnie po tym, że mnie nie ma wśród żywych. Gdybym był Żydem, byłbym mniej udręczony — bo martwy. Stoję na Apelplatzu, który mi uczyniliście przed waszym domem, i mówię do was: ja nie jestem Żydem i żałuję, że nie jestem”. (str. 43)

Według mnie opowiadania Jana Jakuba Kolskiego zawarte w zbiorze Jancio Wodnik i inne nowele to znakomita proza, wymykająca się wszelkim paradygmatom, rodząca niebywałe emocje. Ta książka emanuje różnorodnością, intensywnością i jaskrawością kreacji, a także życiową mądrością, skłaniającą do wielu racjonalnych refleksji. Napisana pięknym, dojrzałym i porywającym stylem, który zachwyca, koi zmysły, pozwalając delektować się nie tylko słowem, ale także głębokimi, urzekającymi konkluzjami. Gorąco polecam!

Ogromnie się cieszę, że Wydawnictwo Latarnia postanowiło wznowić wydanie tak zacnego dzieła, dzięki temu miałam przyjemność poznać twórczość Jana Jakuba Kolskiego od innej strony — po lekturze czuję niedosyt i ogromną chęć zgłębienia nieznanych mi dotąd publikacji autora. 

Za udostępnienie egzemplarza do recenzji
serdecznie dziękuję Wydawnictwu: